Obesitas anders bekijken

Vandaag, maandag 4 maart is het Wereld Obesitas Dag en de initiatiefnemers, The World Obesity Federation en haar leden, willen uitvoerige gesprekken op gang brengen over obesitas en … gezondheid, de wereld om ons heen en de jeugd om het probleem aan te pakken. Ondanks toenemend bewijs dat obesitas door meerdere factoren wordt veroorzaakt, legt men in het grote verhaal dikwijls sterk de nadruk op individuele schuld en zelfcontrole en wordt de rol van levensstijl en voedingskeuzes te veel benadrukt.

Natuurlijk kunnen individuele gedragingen en keuzes een factor zijn bij obesitas, maar wist je dat de ziekte veel complexer is?  De onderliggende oorzaken kunnen genetisch, psychologisch, sociaal-cultureel, economisch en biologisch zijn. Maar als we de oorzaken blijven simplificeren, dan doen we dat ook met de oplossingen: ’eet wat minder, eet gezond en beweeg meer’. Met dit soort platitudes help je iemand met obesitas niet vooruit, meer zelfs, het kan bijdragen aan stigmatisering en gewichtsstigma kan een belemmering zijn voor mensen om de nodige medische zorg te krijgen omdat ze zich schamen, de schuld bij zichzelf leggen en geen hulp durven zoeken.

We moeten dus dringend meer praten over obesitas en…

… gezondheid: niet alleen erkennen dat obesitas een ziekte op zich is waardoor je andere ziektes kunt krijgen (denk maar aan diabetes, hart- en vaataandoeningen…) maar ook kijken naar alle risicofactoren voor obesitas, want ze gaan dus veel verder dan ongezonde voedingsgewoonten en te weinig beweging.

Obesitas hangt ook samen met erfelijkheid, de kans dat iemand obesitas ontwikkelt hangt voor 40 tot 70 procent af van zijn genen. Ook je sociaaleconomische status speelt een rol, psychologische factoren zoals stress en depressie, omgevingsfactoren en medicijnengebruik kunnen obesitas in de hand werken. Probeer dus anders te kijken naar mensen in je omgeving met obesitas en denk niet meteen “eigen schuld, dikke bult”.  Sta stil bij de vele mogelijke onderliggende oorzaken, zo kan je meehelpen om het stigma en de schuld die aan obesitas kleven te verminderen en ervoor zorgen dat mensen die met obesitas leven, worden gesteund.

… de wereld waarin we leven en naar wat een obesogene omgeving (een omgeving die mensen stimuleert om veel te eten en daarnaast weinig te bewegen)creëert. Een gezonde omgeving bestaat uit een aantal factoren: de stabiliteit van ons klimaat, de lucht die we inademen, het voedsel dat we (kunnen) consumeren – ultra processed food zie je nu overal ter wereld en draagt enorm bij tot de snelle stijging van obesitas, ook in ontwikkelingslanden - en de manier waarop het aan ons wordt verkocht.

Stel je voor dat je door een drukke winkelstraat loopt en overal om je heen zie je kleurrijke reclame voor fastfoodrestaurants. Deze borden prikkelen je zintuigen met heerlijk uitziende hamburgers, frietjes en frisdranken. Ze zijn ontworpen om je te verleiden, om je trek te doen krijgen. Terwijl je langs deze borden loopt bedenk je misschien dat je van plan was om iets gezonds te eten, maar de constante blootstelling aan de verleidelijke advertenties kan je wilskracht ondermijnen en je laten zwichten voor een ongezonde keuze.

Je sociaaleconomische status speelt een rol, psychologische factoren zoals stress en depressie, omgevingsfactoren en medicijnengebruik kunnen obesitas in de hand werken.

Overmatige reclame voor ongezond voedsel kan leiden tot overconsumptie en gewichtstoename. Om deze invloed tegen te gaan kunnen beleidsmakers bijvoorbeeld overwegen om (meer) beperkingen op te leggen aan reclame voor ongezond voedsel, vooral gericht op kwetsbare doelgroepen zoals kinderen. Daarnaast moeten wij, consumenten, meer bewust zijn van de tactieken die men gebruikt in de voedselmarketing zodat we beter in staat zijn om verstandigere keuzes te maken, ondanks alle verleidingen om ons heen.

… de jeugd: kinderen en jongeren zijn nooit de oorzaak van ongezonde en niet-duurzame omgevingen, maar hebben er vaak wel het meeste last van. We moeten niet alleen stilstaan bij de impact van een ongezonde omgeving op de jonge generatie en hoe ze beïnvloed wordt door voedselmarketing, we moeten er ook meer dan dringend iets aan doen want de toekomst ziet er somber uit: er wordt verwacht dat tegen 2035 1 op 4 mensen (wereldwijd) zal leven met obesitas. En in ons land leeft nu al 21 procent van de bevolking met obesitas.

Unicef voerde vorig jaar een onderzoek uit onder Nederlandse jongeren en kinderen naar marketing van eten en drinken. Daarin reiken de jongeren enkele oplossingspistes aan om de impact van (kinder)marketing voor ongezond eten en drinken te beperken zoals disclaimers in reclames met informatie over de gezondheidseffecten, voorlichting en/of les over ongezond voedsel en reclames voor jongeren én ouders, stimuleren van gezond voedsel door meer gezonde reclames te tonen aan kinderen en jongeren en het invoeren van een suikertaks. Meer luisteren naar de jeugd en hen actief betrekken bij de aanpak van het obesitasprobleem, het kan een stap in de goede richting zijn.

Om overgewicht aan te pakken kijken we al snel naar de meest veelbelovende diëten. Maar is dit wel een goed idee?  Lees het artikel ‘Afvallen? Kies voor een gebalanceerde aanpak’.