Vaccinatie: feiten en fabels

Weet je hoe vaccinatie werkt? Het principe is relatief eenvoudig: het vaccin dat je krijgt toegediend, brengt je lichaam in contact met dode of verzwakte vormen van ziektekiemen, virussen of bacteriën. Hoewel deze onschadelijk zijn, stimuleren deze microben toch je immuunsysteem, waardoor het wordt voorbereid op een “echte” aanval. Dankzij deze “training” is het risico dat je ziek wordt, en dus een ziekte overdraagt, veel kleiner. En als je toch ziek wordt, zullen de symptomen veel milder zijn. Vaccinatie is dus een beetje zoals de warm-up van een intense sporttraining, je bereidt je lichaam voor op het harde werk ... in een veilige omgeving!   

Kan jij na deze korte beschrijving van de werking van vaccinatie de feiten van de fabels onderscheiden in de volgende uitspraken?   

Ik ben jong en gezond. Dus ik heb geen griepprik nodig. 

Dit is dikwijls waar... maar soms ook niet. Iedereen reageert anders op de ziektekiemen, virussen en bacteriën waardoor ze worden aangevallen. Meestal zijn gezonde jongeren goed bestand tegen het griepvirus en ontwikkelen ze geen ernstige symptomen. Anderzijds kunnen ze het virus ook overdragen op anderen, bij wie dit griepje veel ernstigere gevolgen kan hebben, waarvoor misschien zelfs een ziekenhuisopname nodig is. We denken dus ook best aan ouderen, jonge kinderen en chronisch zieken in onze omgeving.  

Door zich te laten vaccineren helpt een gezonde jongere deze kwetsbaardere mensen te beschermen door te voorkomen dat ze een potentieel gevaarlijke ziekte op hen overdragen. Daarom worden in België onder andere griepvaccinaties aanbevolen voor iedereen die samenleeft met een kwetsbaar persoon.   

Het is beter om je immuunsysteem een 'natuurlijke' boost te geven, zonder de hulp van een vaccin.   

Onwaar! Ten eerste is het belangrijk om te onthouden dat een vaccin geen geneesmiddel is dat het werk - het bestrijden van een infectie -in de plaats van je lichaam zal doen. Zoals we aan het begin van dit artikel hebben uitgelegd, is het principe van vaccinatie juist om je immuunsysteem te trainen in het herkennen van een virus (of bacterie...) zodat het heel snel kan reageren in het geval van een aanval. Vaccinatie versterkt dus het vermogen van je immuunsysteem om te reageren. Maar het is je immuunsysteem dat de infectie op natuurlijke wijze zal bestrijden. Rond deze tijd van het jaar wordt in veel advertenties de heilzame werking geprezen van supplementen, voedingsmiddelen of probiotica die onze immuniteit een boost zouden geven. Maar geen van deze producten is zo effectief als vaccinatie. 

Het is waar dat ons lichaam ook zonder vaccin leert hoe het moet reageren op een infectie, maar als we voor het eerst aan een virus worden blootgesteld, is ons immuunsysteem niet in staat om snel te reageren. Een zich snel verspreidende infectie kan zeer ernstige gevolgen hebben, vooral voor (zeer) jonge kinderen en (zeer) oude personen.  

We kunnen het vergelijken met boksen: je kunt de sport natuurlijk direct in de ring leren door het op te nemen tegen een ervaren bokser. Maar de knock-out zal ongetwijfeld snel volgen en pijnlijk zijn... Veel erger dan wanneer je van tevoren met een coach in een veilige omgeving had getraind.     

Als ik ingeënt ben tegen een ziekte, ben ik er levenslang tegen beschermd.  

Waar/Onwaar: In sommige gevallen is de “training” door het vaccin (of twee of drie doses van een vaccin) voldoende. Je immuunsysteem zal altijd in staat zijn om effectief te reageren in het geval van een infectie. Vaccinatie tegen mazelen wordt bijvoorbeeld beschouwd als levenslange bescherming (op voorwaarde dat je de twee geplande doses hebt gekregen).  

In veel andere gevallen heeft je immuunsysteem echter een nieuwe “trainingssessie” nodig. Voor het vaccin tegen difterie, tetanus en kinkhoest (een zeer besmettelijke ziekte die in opmars is) heb je bijvoorbeeld elke 10 jaar een booster nodig om je natuurlijke afweer te versterken. Je kan het basisvaccinatieschema voor kinderen hier checken. De vaccinatieaanbevelingen voor volwassenen vind je hier.  

Bij griep is de situatie anders. Waarom er jaarlijkse “trainingssessies” zijn? Eenvoudigweg omdat de vijand van jaar tot jaar anders is. Griepvirussen hebben de vervelende gewoonte om heel snel te muteren, dus de virussen die in omloop zijn, veranderen elk jaar. Vandaar de noodzaak om het vaccin jaarlijks aan te passen en risicopersonen opnieuw te vaccineren. 

Na het toedienen van een vaccin kunnen bijwerkingen optreden.  

Waar. Vaccins stimuleren het immuunsysteem, dat denkt dat het geconfronteerd wordt met een echte infectie. Het immuunsysteem activeert een reeks verdedigingsmechanismen (zoals koorts) en gebruikt energie om zich voor te bereiden op een confrontatie. Dit kan bijwerkingen veroorzaken. Deze bijwerkingen zijn echter geen ziektesymptomen, maar gewoon een teken dat je immuunsysteem reageert op het vaccin. Ze zijn veel minder ingrijpend dan de symptomen van de ziekte zelf. 

Vaccinatie tegen COVID-19 beschermt me ook tegen griep (en vice versa) en andere luchtwegaandoeningen met vergelijkbare symptomen. 

Onwaar. Het immuunsysteem maakt antilichamen aan die specifiek zijn voor elke ziekte. Elk vaccin beschermt daarom tegen een bepaalde ziekte. Het griepvaccin bereidt je immuunsysteem dus voor door je in contact te brengen met een 'geïnactiveerde' versie van het griepvirus, en alleen dat virus.   

Het is mogelijk om ziek te worden na een vaccinatie.  

Waar/Onwaar: Laten we teruggaan naar het voorbeeld over boksen. Als je pas een dag voor je de ring ingaat, begint te trainen, heb je waarschijnlijk niet veel baat bij die training. Hetzelfde geldt voor griep: je kunt je laten vaccineren zonder te weten dat je al besmet bent. De ziektesymptomen komen pas enkele dagen na de besmetting tot uiting. Het vaccin zal dus nog niet de tijd hebben gehad om het nodige effect te hebben om je effectief te beschermen. Maar kan je toch helpen door je herstel te versnellen en de intensiteit van je symptomen te verminderen.   

Omdat elk vaccin beschermt tegen een welbepaalde ziekte, kan je ook een andere ziekte krijgen met vergelijkbare symptomen, waartegen het vaccin je niet beschermt. Het is dus heel goed mogelijk dat je ziek wordt na het krijgen van een vaccindosis, maar het vaccin zal niet de oorzaak zijn. 

Heb je vragen? Je apotheker geeft advies  

Het is onmogelijk om hier alle misvattingen over vaccinatie te belichten! Vaccinatie is een uitgebreid thema en misschien heb je nog andere vragen die te maken hebben met jouw specifieke situatie (als je naar een ver land reist of in een risicoberoep werkt bijvoorbeeld) of gezondheidssituatie.   

Aarzel dan niet je apotheker om advies te vragen! Hij/zij beantwoordt graag je vragen en helpt je de juiste beslissing te nemen voor jouw gezondheid.