Pijn of jeuk aan je handen als het koud is?

In de volksmond spreken we van winterhanden en –tenen en in medische termen noemt men dit, afhankelijk van de symptomen, 'perniones' of het 'Raynaud-fenomeen'.

Wat veroorzaakt deze seizoensgebonden kwaal?

De belangrijkste boosdoener voor winterhanden en –tenen is, zoals de naam het al aangeeft, de (vochtige) kou. Door de kou gaan de bloedvaatjes in je huid vernauwen en daardoor vermindert de doorbloeding. Het gevolg is een verminderde zuurstoftoevoer naar de uiteinden van handen en voeten waardoor je vingers en tenen dikker kunnen worden en pijn gaan doen. Dat je bloedvaten vernauwen door de kou is een normale lichaamsreactie, maar sommige mensen krijgen er last van en andere niet.

Zijn er verschillende vormen van winterhanden en -tenen?

Zowel perniones als het fenomeen van Raynaud zijn aandoeningen die kunnen ontstaan als het koud is. Ze hebben een vergelijkbare oorzaak, namelijk de verminderde doorbloeding van de fijne bloedvaten in handen en voeten. Bij de ziekte van Raynaud, krijg je last van kortdurende aanvallen waarbij de vingers en/of tenen wit en rood kleuren, maar die verkleuringen verdwijnen vaak weer na enkele minuten. Bij perniones heb je vergelijkbare klachten, maar de klachten kunnen dagen tot weken aanhouden. Bovendien reageert iedereen anders op deze aandoeningen en heeft de ene persoon er meer last van dan de andere.

Rookstop heeft een positieve invloed op de klachten bij winterhanden of -tenen.

Symptomen

Als je op koude winterdagen last hebt van pijn in de vingers en tenen, vaak gecombineerd met een intense jeuk en een branderig gevoel, dan is de kans groot dat je last hebt van perniones. Soms zwelt de huid van vingers en tenen ook en wordt ze rood of blauw en zelfs paars in ernstige gevallen. De klachten kunnen dagen tot weken aanhouden. Gelukkig verbeteren de symptomen vanzelf wanneer het warmer wordt.

Bij het Raynaud-fenomeen krijgen je vingers of tenen opeens een lichtere kleur, waardoor er zich op je vingers of tenen een duidelijke grens aftekent tussen het lichte deel en je normale huidskleur. Door de verminderde doorbloeding verdwijnt ook het gevoel in de aangetaste gebieden. Na een paar minuten kleuren de vingers langzaam donkerder, vaak met een overgang van paars of rood naar de normale huidskleur. Dit gaat meestal samen met het terugkomen van het gevoel in vingers en tenen, gevolgd door tintelen en nadien gloeien.

Het is wel belangrijk om weten dat het fenomeen van Raynaud niet alleen voorkomt als het koud is, bij sommige mensen treden de symptomen op bij hevige emoties, heftig trillen, snel en lang typen of als ze roken.  Het Raynaud-fenomeen wordt vaak geassocieerd met een onderliggende medische aandoening zoals auto-immuunziekten, bindweefselaandoeningen of zelfs vaatziekten.

Wat kan je zelf doen?

Om pijnlijke handen en voeten in de winter te vermijden, draag je best aangepaste kledij die ervoor zorgt dat ook je vingers en tenen voldoende beschermd worden tegen de kou. Een muts, handschoenen, waterdichte schoenen of laarzen, warme sokken en wat extra lagen kleding zijn dus een uitstekende keuze. Zorg er wel voor dat je kledij –inclusief handschoenen en schoenen – niet te hard spant. Ook voldoende bewegen is belangrijk, als je in beweging bent, stroomt je bloed beter naar handen en voeten en dit is goed voor het warmtegevoel in de toppen van je tenen en vingers.  Het is ook algemeen geweten dat roken verantwoordelijk is voor de vernauwing van de bloedvaten, dus ook in die van vingers en tenen. Rookstop is om meerdere gezondheidsredenen aanbevolen, maar weet dat dit ook een positieve invloed heeft op de klachten bij winterhanden of -tenen.

Medicatie

Voor perniones zijn er geen pasklare medicijnen beschikbaar. Soms probeert men massages, warmwaterbaden of vaseline om de klachten te verminderen. Maar het is niet wetenschappelijk bewezen dat deze remedies effectief helpen.

Voor het Raynaud-fenomeen zou je eventueel bepaalde bloedvat verwijdende medicatie kunnen innemen. Normaal schrijven artsen dit soort medicatie voor tegen een hoge bloeddruk of een hartkramp, maar af en toe ook bij de ziekte van Raynaud. Overleg dit altijd met je huisarts omdat deze medicatie ook ongewenste effecten kan hebben die niet verenigbaar zijn met andere medicatie.

Het belangrijk om te weten dat winterhanden ook veroorzaakt kunnen worden door medicatie. Heb je last van winterhanden en gebruik je chronisch medicatie? Vraag dan zeker na bij je huisarts of huisapotheker of je winterhanden en –tenen een gevolg zouden kunnen zijn van één van de medicijnen die je inneemt.